ยาลูกกลอน
ยาลูกกลอนเป็นรูปแบบหนึ่งของยาสมุนไหรมีรูปร่างกลม
ทำจากผงยาชนิดเดียวหรือหลายชนิด ผสมกับสารที่ทำให้ยาเกาะตัว เช่น น้ำ น้ำแป้ง
น้ำผึ้ง เป็นต้น ในที่นี้จะกล่าวเพียงยาลูกกลอนน้ำผึ้ง เท่านั้น
ยาลูกกลอนน้ำผึ้งเป็นยาลูกกลอนที่ทำจากผงยา
และน้ำผึ้งผสมกัน มีลักษณะกลม มีน้ำอยู่น้อย การแตกตัวช้า ออกฤทธิ์ได้นาน
น้ำผึ้งที่ใช้ผสมช่วยปรับรสและช่วยบำรุงร่างกายด้วย มักใช้เป็นยารักษาโรคเรื้อรัง
และโรคที่ต้องการบำรุงด้วย แต่มีข้อเสียที่ยาลูกกลอนน้ำผึ้งใช้น้ำผึ้งจำนวนมาก
ทำให้ต้นทุนสูง
วิธีการเตรียมยาลูกกลอนน้ำผึ้ง มีกรรมวิธีและเทคนิคที่จะทำให้ยาลูกกลอนเป็นเม็ดสวยได้
แบ่งออกเป็นขั้นตอน ๓ ขั้น ดังนี้
๑. ขั้นตอนเคี่ยวน้ำผึ้ง
ขั้นตอนนี้นับเป็นขั้นตอนที่สำคัญมาก
การเคี่ยวน้ำผึ้งมีประโยชน์ที่ช่วยฆ่าเชื้อโรค และไล่น้ำที่อยู่ในน้ำผึ้ง
ทำให้ลูกกลอนไม่ขึ้นรา การเคี่ยวน้ำผึ้งทำได้โดย
๑.๑ เทน้ำผึ้งใส่หม้อขนาดใหญ่ที่เตรียมไว้
โดยทั่วไปอัตราส่วนระหว่างน้ำผึ้งต่อยาผงที่จะใช้ผสมเป็น ๑ : ๑
(โดยน้ำหนัก) แต่อัตราส่วนนี้เป็นการประมาณ
การใช้น้ำผึ้งมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับลักษณะของผงยา
๑.๒ นำหม้อที่ใส่น้ำผึ้งขึ้นตั้งไฟ ช่วงแรกใช้ไฟแรง
และใช้น้ำเดือดปริมาณ ๑/๓ – ๑/๔ ของน้ำหนักน้ำผึ้งลงไปในหม้อ
คนให้เข้ากันและเคี่ยวจนน้ำผึ้งเหนียวได้ที่โดยดูจากลักษณะดังนี้คือ
ตอนแรกที่น้ำผึ้งเดือดฟองจะใหญ่และผุดสูง
เมื่อเคี่ยวได้ที่ฟองจะยุบและมีขนาดเล็กละเอียด
ช่วงเคี่ยวตั้งแต่น้ำผึ้งฟองใหญ่จนฟองเล็กใช้เวลา ๑๐ – ๑๕ นาที
ทดสอบได้อีกวิธีหนึ่งคือ
หยดน้ำผึ้งที่เคี่ยวได้ที่แล้วลงในน้ำที่อุณหภูมิห้องปกติสังเกตดูว่าน้ำผึ้งมีลักษณะอย่างไร
ลักษณะน้ำผึ้งที่เคี่ยวได้ที่แล้วจะมีลักษณะเป็นก้อนแข็ง และรวมตัวกัน
แต่ถ้าหยดลงไปในน้ำแล้วน้ำผึ้งยังเหนียวไม่แข็ง ไม่จับกันเป็นก้อน
ต้องเคี่ยวต่อไปอีกและทดสอบดูอีกครั้งหนึ่ง
๑.๓
เมื่อเคี่ยวน้ำผึ้งได้ที่ดีแล้ว ให้ยกลงจากเตา กรองด้วยผ้าขาวบางและกวนต่อไปเรื่อย
ๆ จนกว่าน้ำผึ้งเริ่มเย็น เมื่อน้ำผึ้งเย็นแล้วจึงนำไปผสมกับยาผงในขั้นต่อไป
๒.
ขั้นตอนการผสมน้ำผึ้งกับยาผง ขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนที่สำคัญมาก
เพราะยาจะเป็นเม็ดหรือไม่เป็นก็ขึ้นอยู่กับการผสมน้ำผึ้งกับยาผง
มีรายละเอียดดังนี้
๒.๑
นำผงยาที่ชั่งเตรียมไว้เทใส่กะละมังที่แห้งและสะอาด
๒.๒
ตวงน้ำผึ้งที่เคี่ยวได้ที่แล้วค่อย ๆ เทราดบนยาผงทีละทัพพี
พร้อมกับใช้มือคลุกเคล้ายาให้เข้ากับน้ำผึ้ง
และเทราดน้ำผึ้งพร้อมกับคลุกเคล้าจนยาได้ที่
ซึ่งสังเกตได้โดยหยิบยาที่เคล้าทดลองปั้นเม็ดด้วยมือ ดูว่าเป็นเม็ดดี
หรือยาติดนิ้วหรือไม่ ถ้ายาได้ที่แล้วจะไม่ติดนิ้วมือ
และบีบเม็ดยาที่ปั้นดูว่ายานั้นแตกร่วนหรือไม่
ถ้ายาไม่แตกร่วนยังเป็นเม็ดเกาะกันดี แสดงว่ายาได้ที่แล้ว
ถ้าบีบแล้วยายังแตกร่วนอยู่ แสดงว่ายังเคล้ายาไม่เข้ากับน้ำผึ้ง
หมายเหตุ
ขั้นตอนที่ต้องใช้มือในการคลุกยา ต้องล้างมือให้สะอาดและต้องปล่อยให้มือแห้ง
เพราะถ้ามือไม่แห้งสนิทจะทำให้ยามีความชื้นเพิ่มขึ้น จะทำให้ยาขึ้นราได้
หรืออาจจะใส่ถุงมือยางที่สะอาดก็ได้
๓. การปั้นเม็ดเป็นขั้นตอนที่สำคัญเช่นกัน
ต้องปั้นให้กลมและขนาดสม่ำเสมอ การปั้นเม็ดทำได้โดยค่อย ๆ
แบ่งยาที่ผสมไว้แล้วมาปั้นเป็นลูกกลอนขนาดเท่าปลายนิ้วก้อย
(เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๐.๘ เซนติเมตร) การปั้นด้วยมือทำได้ช้า ในขณะที่ปั้น
น้ำผึ้งที่ผสมอย่ในผงยาจะแห้งลงเรื่อย ๆ
จึงต้องคอยทดสอบดูว่ายาลูกกลอนที่ปั้นได้นั้นบีบแล้วแตกร่วนหรือไม่
ถ้าแตกร่วนแสดงว่าน้ำผึ้งน้อยไป ให้เติมน้ำผึ้งลงไปและผสมให้เข้าที่
จากนั้นจึงนำมาปั้นเป็นลูกกลอนต่อไป น้ำผึ้งที่ใส่ในยาผงจะต้องพอเหมาะ ถ้ามากไปจะเหลวลูกกลอนไม่เกาะตัว
ถ้าน้อยไปลูกกลอนจะร่วนและแตกง่าย
นอกจากการปั้นเม็ดแบบลูกกลอนแล้วยังสามารถใช้วิธีง่าย
ๆ โดยเอาน้ำสะอาดผสมคลุกเคล้ากับผงยาสมุนไพรพอชื้น ๆ
แล้วใช้เครื่องปั๊มเม็ดยาแบบมือปั๊มยา ทำเป็นยาเม็ดเก็บไว้ใช้ได้
มีขั้นตอนไหน ไม่สำคัญมั่งเนี่ย แหม่.. -_-
ตอบลบช่วงหน้าฝน ใช้วิธีอบแทนได้ไหมคะ
ตอบลบ